Kunnen vogels jaloers zijn?

Misschien lijkt het mij zinvol dat je die vraag eerst zelf eens oplost. Wie zijn of haar vogels vaak observeert zal hier snel het antwoord op weten. Maar is het antwoord echt zo vanzelfsprekend? Ben je zeker van je stuk? Dat brengt mij bij de volgende vraag: Zijn vogels jaloers of zijn ze enkel territoriaal? Inderdaad, het antwoord is niet zo eenvoudig als het lijkt.

Nu ik toch goed op dreef ben met mijn filosofische vogelvragen, stel ik jullie voor het volgende raadsel. Aan jullie om te raden over welke vogel het gaat. Negenennegentig procent van de mensen geeft steeds het verkeerde antwoord.
• Ik heb een ingewikkelde sociale structuur, met de mogelijkheid om honderd soortgenoten te herkennen enkel aan de hand van hun kop.
• Ik kan op veel verschillende manieren communiceren en heb ongeveer dertig verschillende roepen. Zo kan ik ook mijn soortgenoten bijvoorbeeld laten weten of het roofdier zich op het land of in de lucht verplaatst.
• Ik kan, geloof het of niet, verschillende problemen oplossen.
• Ik kan begrijpen dat, wanneer een voorwerp wegnomen en verstopt wordt, dat voorwerp er nog steeds is. Dit overtreft de intelligentie van kleine kinderen.
• Als ik gehecht geraak aan een persoon is dit vaak mijn hele leven lang en ervaar onbekenden bij mijn “persoon” als indringers.
De meeste onder jullie denken uiteraard dat het hier om een papegaai gaat, maar dan zitten jullie er wel volledig naast. Het gaat hier wel degelijk om een doodgewone kip. Wetenschappers hebben proefondervindelijk ontdekt dat kippen intelligenter zijn dan men eerst vermoedde.

Maar wat heeft dit in godsnaam te maken met het wel of niet jaloers zijn bij vogels. Met dit raadsel wil ik jullie aantonen dat mensen vaak iets te eng denken en dikwijls grijpen naar de meest voor de hand liggende oplossing, in dit geval een papegaai. Want geef nu zelf toe, dat je bij het lezen van de titel direct aan papegaaien dacht. Ongetwijfeld zijn de signalen van jaloezie bij papegaaien veel duidelijker dan bij andere vogels. Wees gerust, ook andere soorten kunnen jaloezie ervaren, hun signalen zien er vaak heel anders uit.

Laten we om te beginnen de gemakkelijkste soort eerst bespreken. Bij papegaaien is al lang duidelijk dat het jaloers zijn, echt wel jaloezie is en geen territoriaal gedrag. Papegaaien die met de hand zijn grootgebracht, hebben vaak één persoon waar ze zich het meest aan hechten. Meestal is dit degene die hen dagelijks voedert, lieve woordjes zegt en hen verzorgt. Indringers krijgen het vaak lastig te verduren. Er zijn reeds vele gevallen bekend waarbij de papagaai in kwestie, de levensgezel van hun baasje aanvalt. Geloof het of niet, maar dit is normaal gedrag. Een volwassen papegaai gaat zijn of haar baasje zien als partner. Die papegaai verwacht dan ook een bepaald gedrag van zijn of haar partner. Als “koppel” wordt er zelfs verwacht dat alle indringers de deur gewezen worden, zoals dit bij papegaaien in de natuur ook zo is. Indien één van de twee niet aan de eisen voldoet, kan ook het baasje gebeten worden. Ook in de natuur laten vogels elkaar merken of ze al dan niet aan elkaars verwachtingen voldoen. Als de vogel vindt dat zijn of haar partner niet aan de verwachtingen voldoet, kan hij/zij zich zelfs tegen zijn partner keren.

Hoe kunnen we nu merken of het over territoriaal gedrag of jaloers gedrag gaat? Bij territoriaal gedrag gaat de papegaai zelf in bijzijn van het baasje agressief gedragen. Bij jaloers gedrag gaat de vogel dit enkel laten merken wanneer hij niet in de mogelijkheid is om bij zijn baasje te zijn. Eens op de schouder van het baasje verdwijnt dit gedrag.

Niet enkel papegaaien kunnen jaloers gedrag vertonen. Biologen hebben ontdekt dat de “mierklauwier”, een vogel uit de orde van de miervogels die zijn naam te danken heeft aan het menu dat bestaat uit trekmieren, ook zeer jaloers kan zijn. De mierklauwieren zijn monogaam en blijven dus heel hun leven bij één dezelfde partner. Ze leven in de tropische regenwouden van Zuid-Amerika en zingen samen duetten om hun territorium af te bakenen. Tijdens een experiment trokken wetenschappers zeventien koppels uit elkaar en zette de mannetjes in een kooi en de vrouwtjes in een andere kooi. Tenslotte zaten er in een derde kooi allemaal vrijgezellen-vrouwtjes. Alleenstaande vrouwtjes zingen steeds hun eigen melodietje in de hoop ergens een partner te vinden die dit melodietje met haar meezingt. Kooi één en twee samen vormde geen enkel problemen, wetenschappers konden alle koppels duidelijk van elkaar onderscheiden en er was een opvallende machtstrijd tussen de verschillende koppels. Tot kooi drie de orde kwam verstoren. De mannetjes werden enthousiast door het lied van de eenzame vrouw en onderbraken weliswaar hun eigen duet om dat van de eenzame vrouw te aanhoren. De vrouwtjes uit kooi twee probeerden de andere vrouwtjes te overstemmen met hun duet en zongen dit op een hogere frequentie. Een duidelijk signaal van jaloezie. Ik zou toch durven stellen dat dit typisch vrouwelijk is of moeten wetenschappers dit ook nog uitzoeken?

Het is wel zo dat enkel monogame vogelsoorten dit gevoel bezitten. Gelukkig is negentig procent van de vogels monogaam. En ja, ook bij vogels bestaat er zoiets als echtscheidingen. De hoofdreden is meestal het mislukken van de kweek. Ook kippen en duiven zijn reeds positief getest op jaloezie. Voor mij lijkt het duidelijk dat ook vogels jaloezie kunnen ervaren. Sommige vogelkenners staan zeer kritisch tegenover deze uitspraak. En terecht, ze houden ons waakzaam! Misschien zullen we het over één ding eens zijn: de magische wereld van de natuur zal ons eeuwig blijven boeien.

Copyright: Van Duyse Olivier
Alle artikels mogen gedeeltelijk of volledig gebruikt worden mits toestemming en vermelding van de auteur