Wat is de functie van de stuitklier?

Nog steeds zijn onderzoekers bezig met deze prangende vraag . Over één ding zijn ze het allemaal eens. De stuitklier is noodzakelijk om het verenkleed van een vogel in goede conditie te houden. Maar uit onderzoek is gebleken dat de stuitklier ook andere functies kan vervullen. Meer hierover leest u in het volgende artikel.

De stuitklier is een onderhuids orgaan verdeeld in twee compartimenten boven de staart van de meeste vogels. Niet alle vogels bezitten dit orgaan. Bij de struisvogel, emoe, kasuaris, trap, kikkerbek en nog een paar andere vogels blijkt dit orgaan afwezig te zijn. In de stuitklier wordt een soort vet, of esters, geproduceerd. Een ester ontstaat door de reactie van vetzuur met alcohol. Je kan het zeer goed vergelijken met het zuur dat mieren afscheiden. Vandaar dat de Vlaamse gaai graag een zandbadje neemt in een mierennest. Zij laat de mieren al het werk doen, het resultaat blijft hetzelfde, een prachtig verzorgd verenkleed. Esters bezitten trouwens ook een vluchtige geur en smaak, onmogelijk voor de mens om deze waar te nemen, maar voor vogels een soort identiteitskaart. Esters zitten boordevol feromonen, het ideale lokmiddel voor kweekrijpe mannetjes of popjes. Wist je dat van esters, parfum gemaakt wordt?

Het vet dat in de stuitklier geproduceerd wordt, komt via een kleine uitstulping naar buiten. Je kan het vergelijken met transpirerende poriën. Het vet uit de stuitklier dient dus om het verenkleed van de vogel in goede conditie te houden. Zonder het aanbrengen van deze vetlaag zouden veren gemakkelijk vocht absorberen. Vogels zouden hierdoor doorweekt geraken en niet meer kunnen vliegen, of in het geval van watervogels niet meer kunnen drijven. Watervogels hebben trouwens een groter en beter werkende stuitklier dan niet-watervogels. Het is dus van levensbelang dat vogels hun verenkleed dagelijks onderhouden. De van keratine gemaakte veerstructuur is echter geen eeuwig leven beschoren. De kwetsbaarste periode voor een vogel is dan ook de rui. Dit proces proberen tegengaan of versnellen gaat dan ook volledig tegen de natuur in. Het is dan ook de taak van elke vogelliefhebber met dit proces van vernieuwen om te leren gaan.

Vogels besteden dagelijks veel tijd aan het onderhoud van hun verenkleed. Het is jullie misschien al opgevallen dat vogels in een fractie van een seconde met hun snavel eerst hun stuit passeren alvorens hun veren glad te strijken. In dit snelle proces nemen ze wat poetswas afkomstig van de stuitklier en strijken vervolgens hun veren van de wortel naar de top. Hierbij leggen ze niet enkel een beschermlaag, maar herstellen ze tegelijkertijd ook gespleten veren. De structuur van een veer kan je vergelijken met de ritssluiting van je jas of broek. De verschillende baardjes en haakjes passen perfect in elkaar. Toch kan het al eens gebeuren dat deze door omstandigheden niet goed meer in elkaar passen. Het is de poetswas die ervoor zorgt dat deze terug één vormen.

Zoals reeds eerder vermeld hebben niet alle vogels een stuitklier. Bij papegaaiachtige is de stuitklier volledig vervangen door de groei van speciale donsveertjes. Deze donsveertjes verpulveren en vormen een waterafstotend poeder op het lichaam van de vogel. Bij sommige vogels heeft de stuitklier nog andere functies. Neem nu de hop, een kleurrijke broedvogel uit Zuid-Europa. Hij gebruikt zijn poetswas niet enkel om zijn verenkleed in conditie te houden, maar gebruikt deze ook tijdens het broeden om roofdieren op afstand te houden. Tijdens het broeden produceert de hop een stuitkliersecretie dat zwart van kleur is en een zeer doordringende geur heeft. Deze stinkende substantie wordt op het roofdier gespoten wanneer deze het nest bedreigt. De hop heeft zo ook verschillende bijnamen gekregen, zoals stinkhaan, schijtkop en drekhaan. Ook bij de neushoornvogel heeft de stuitklier nog een andere functie. De poetswas zou verschillende delen van zijn lichaam kunnen kleuren wanneer die zich bedreigt voelt. De stuit, nek, kruin en vleugelboegen zouden geel kleuren.
Poetswas zou ook ontsmettend en bacteriedodend werken. Vermits stuitkliersecretie een reactie tussen vetzuur en alcohol is, zou de alcohol kleine wondjes, bacteriën, parasieten en schimmels ontsmetten en zelfs doden. Er wordt zelfs beweerd dat het poetswassen tussen paren, de band tussen elkaar zou versterken. In sommige gevallen zou de poetswas zelfs, na in contact te komen met zonlicht, omgezet worden in vitamine D. Wetenschappers vermoeden dan ook dat dit één van de oorzaken zou kunnen zijn van het veren plukken. Wij, vogelliefhebbers weten allemaal dat de stuit het favoriete plaatsje is voor vogels die graag veren plukken.

Alles nog eens op een rijtje:

Functie van de stuitklier

• Verenkleed onderhouden en herstellen
• Zorgt voor een waterafstotend laagje
• Roofdieren afschrikken
• Werkt ontsmettend en dodend
• Geeft kleur aan veren
• Versterkt de band tussen paren
• Reageert in Vitamine D

Copyright: Van Duyse Olivier
Alle artikels mogen gedeeltelijk of volledig gebruikt worden mits toestemming en vermelding van de auteur